Nepal wordt republiek - Exit monarchie, exit impasse?

De Nepalese actoren van het vredesproces beslisten op zondag 23 december om in de grondwet te schrijven dat Nepal een federale republiek zal worden. De Maoïsten komen terug in de regering en het kiessysteem wordt in het voordeel van minderheden aangepast.

Of dit compromis volstaat om eindelijk de grondwettelijke verkiezingen te organiseren en de opstand in het zuiden te stoppen moet nog blijken.

Het vredesproces zat volledig vast sinds de Maoïsten op 18 september uit de regering stapten. Hun eisen voor de onmiddellijke uitroeping van een republiek en een volledig proportioneel stemsysteem kwamen voort uit de realisering dat deelname aan de verkiezingen, die normaal op 22 november jongstleden plaats vonden, op een zware nederlaag zou aflopen. Hun voorstellen werden na enige aanpassing in het parlement goedgekeurd, dankzij steun van de CPN-UML, de grootste linkse partij. Voor een grondwetswijziging is echter een 2/3de meerderheid nodig.

De grootste partij die tevens de premier levert, de conservatieve Nepali Congress, lag dwars. Een groot aantal onder hen sprak zich onlangs nog uit als voorstander van een ceremoniële rol voor de koning, om het land van uiteenvallen te behoeden. Die kans bestaat, maar een terugkeer van de koning is erg onwaarschijnlijk.

Het compromis van zondag is dat men het woord republiek nu reeds in de grondwet schrijft, maar dat de bevestiging pas volgt bij de eerste bijeenkomst na grondwettelijke verkiezingen, nu voorzien ten laatste midden april 2008. De eis voor een volledig proportioneel stemsysteem is teruggebracht tot een formule waarbij het aantal zetels uitgebreid wordt en elke minderheid zeker één zetel heeft. Of die minderheden, de groepen in het zuiden en de hardliners binnen de Maoïsten daar genoegen mee nemen valt te betwijfelen.
Opstand in het zuiden blijft groeien

In het zuiden vormen talrijke politieke en gewapende groeperingen een nieuw front om daar een autonome staat uit te roepen. Verschillende parlementsleden en een minister van de Nepali Congress traden onlangs uit hun partij en regering om zich bij hen aan te sluiten. Duizenden hoofdzakelijk etnisch gegroepeerde militieleden doen militaire trainingen op het platteland en ongewapende parades in grote steden. Het platteland is vooral in het zuidoosten grotendeels buiten de controle van de overheid.

Veel lokale functionarissen nemen ontslag. Een recent rapport van de NHRC (National Human Rights Commission) stelt dat recht en orde in het zuiden erger zijn geworden sinds de ondertekening van het vredesakkoord een jaar geleden. Ook de OHCHR (UN Office of the High Commissioner for Human Rights) maakt zich ernstig zorgen over de totale straffeloosheid die er heerst. Dagelijks worden mensen ontvoerd, vermoord of van hun land gejaagd.

Het ‘front’ is echter intern verdeeld in een dozijn etnische splintergroepen en maffia’s die van de gelegenheid gebruik maken om veel geld te verdienen, bijvoorbeeld met grootschalige illegale houtkap en export naar India. Of deze opstand tot meer democratie en zelfbestuur zal leiden of eerder tot het uiteenvallen van Nepal zal vooral afhangen van twee zaken; de capaciteit van de regering om met een speciale politiemacht orde op zaken te stellen en de snelheid en eerlijkheid waarmee grondwettelijke verkiezingen worden georganiseerd. Dit akkoord geeft in dat laatste weer enige hoop.
Het volksleger mort, maar schikt zich

Bij een bezoek aan één van de zeven kampen waar Maoïsten verblijven blijkt er heel wat onvrede te bestaan. Pratiksha, commandant van de 4de cantonment site: “Volgens het vredesakkoord worden beide legers gelijk behandeld. Waarom krijgt een soldaat van ons leger dan 60Rs per dag om te eten terwijl het Nepalese leger 100Rs per dag krijgt? Waarom krijgen wij 3000Rs salaris per maand en zij 4400Rs? Van de 11 maanden zijn er trouwens nog maar 4 uitbetaald.”

Over dat laatste werd zondag beslist om meteen alle achterstand terug te betalen. Een commissie zou de gesprekken over hun toekomst weer nieuw leven in moeten blazen. De laatste keer dat die bijeenkwam was in juli. Ondanks de wrevel lijkt men nog niet van plan het kamp terug in te ruilen voor de jungle. De bouwwoede doet eerder vermoeden dat de kampen langzaam maar zeker permanente basissen zullen worden.
VN technisch werkloos

De wapens van de Maoïsten liggen al in containers en sinds 21 december is elke strijder geverifieerd. De andere taak van de VN, ondersteuning van eerlijke verkiezingen, zal vooral in de periode net voor en tijdens de verkiezingen inspanningen vergen. Ian Martin, hoofd van de UNMIN (United Nations Mission in Nepal) wil graag het mandaat verbreden om ook op andere domeinen zoals hervorming van de veiligheidssector actief te zijn, maar zowel de binnenlandse actoren als India en China zijn daar resoluut tegen.

De regering heeft een officiële vraag voor 6 maanden verlenging ingediend, zonder verbreding van het mandaat. De kans dat er peace-keeping troepen naar Nepal komen om het gebrek aan recht en orde in het zuiden aan te pakken lijkt onbestaande. Wachten op verkiezingen en hopen dat niemand die zal boycotten is wat de VN nu nog kan doen.

Interview met ‘Comrade Pratiksha’

Dit interview werd op 20 december afgenomen in het 4de van de zeven kampementen waar de 32 000 strijders van het PLA (People’s Liberation Army) momenteel in verblijven. Het kampement kwam in Nepal reeds in het nieuws toen bleek dat veel strijders door de slechte levensomstandigheden deserteerden. De UNMIN (United Nations Mission in Nepal) is klaar met de verificatie van deze strijders. Hun wapens liggen opgeborgen in containers op een plaats buiten het kamp, maar de Maoïsten behouden de sleutels. Volgens het vredesakkoord zouden PLA en NA (Nepal Army) samensmelten, maar in de praktijk is daar nog altijd geen vooruitgang in. Commander Pratiksha, hoofd van het 4de kampement, beantwoordt mijn vragen over de stemming die er heerst.


Nick: "What kind of adjustment or merger of the two armies do you see? Can you imagine a future in which the PLA and NA (Nepal Army) are in the same barracks, eat in the same kitchen?”

Pratiksha: "Of course, we are not against the NA, we are against the king. We are ready to eat, play and sleep with them, as long as they obey to the political leaders and not to the king."

Nick: “Should the decision on the future of the armies be taken by the current political leaders, by the people elected through the Constitutional Assembly elections or by the military leaders?”

Pratiksha: “All decisions should be taken by the SPA (Seven Party Alliance) as per the peace agreement. We are ready to adjust according to their orders.”

Nick: "Last week 12 Nepali Congress members openly declared that without a ceremonial king the country is in great danger. If the SPA decides to keep some sort of ceremonial king, what will he PLA do?”

Pratiksha: (firmly) “Not possible, the situation is out of question. We are sure our political leaders will never come to such a compromise."

Nick: "Some time ago Prachanda came to Chitwan, 3th cantonment site, and told the PLA to be ready for another 10 to 40 years of fighting. Are you ready to fight again?"

Pratiksha: "Of course we are ready, but at the moment we are in the peace process and we want to fight on the political side. We believe in the peace and election process."

Nick: "What if the elections do not take place? They have been postponed two times. What kind of political scenario do you see if by the end of April the elections still could not take place?"

Pratiksha: "We are very sure that elections will take place, so this is a hypothetical question."

Nick: "Yesterday the government has asked UNMIN (United Nations Mission to Nepal) to stay another 6 months. Will the government be able to take good care of the PLA once they are gone?"

Pratiksha: "The government is not taking good care of us right now. In the 12-point agreement they say that both armies will be treated equally, but why does a NA soldier get 100Rs a day for food and a PLA soldier only 60Rs? Why do they get 4400Rs salary and we 3000Rs? Even this salary they don't pay regularly. Only 4 out of 11 months have been paid.”

Nick: "When was this?"

Pratiksha: "Just before Dashain, almost three months ago. At the same time, the NA has increased its force by 20 000 since the agreement was signed. Nobody writes about this. The UNMIN should speak more on these two issues."

Nick: "As a result of this lack of funds, how is the situation in this site?"

Pratiksha: "You can see that some of us still sleep in tents. We don't have the logistics and facilities we need."

Nick: "But I can see a lot of construction is going on. Will this site become a permanent base?"

Pratiksha: "That will depend on the peace process. If the peace process goes well it will become permanent yes, but if it does not go well…(smiling)"

Nick: “Thank you for making time for us”

Bij een korte inspectie van het kamp nadien blijkt dat de meeste soldaten nog steeds in tentjes of primitieve hutten slapen. Houten barrakken, een eerste hulp post, training faciliteiten en een toegangspoort zijn echter in constructie. In de praktijk lijkt het tijdelijk kamp langzaam maar zeker een permanente basis te worden, al zijn er nog geen grote constructies. Opvallend was ook dat geen enkel van de aanwezige leiders een uniform droeg. De atmosfeer was eerder informeel. Hun houding was duidelijk meer politiek dan militair. Enkel op de vraag wat ze zouden doen mocht er alsnog een ceremoniële koning blijven was er enige sterke emotie in de toon merkbaar. De bottom line is een republiek, over de rest valt te praten.

“The Sari Soldiers”

De positie van de vrouw in Nepal is complexer dan het beeld van een onderdrukte en ongeletterde huisvrouw die de zwaarste taken doet. Hoewel de meerderheid nog steeds zo leeft toont de film ‘The Sari Soldiers’ (Julie Brigham) ook een andere zijde. De vrouwelijke revolutie in zes aangrijpende portretten.

In de film maakt de kijker kennis met de ongelooflijke moed, kracht en het verdriet van heel verschillende vrouwen. Een populaire studentenactiviste, een commandante van het Maoïstisch leger, een soldate in het Nepalese leger, een dorpsvrouw die een revolte tegen de Maoïsten leidde en een mensenrechtenactiviste die een moeder helpt in haar zoektocht naar haar door het leger ontvoerde 15 jarige dochter. Die laatste werd op een nacht thuis weggehaald, verkracht en vermoord in het jaar dat Nepal de wereldranglijst van verdwijningen aanvoerde (2005). Sinds haar moeder Devi de internationale pers haalt met haar verhaal wordt ze gezocht door het leger, maar ze geeft de moed niet op. Samen met een mensenrechtenactiviste slaagt ze er in om het eerste proces in Nepal tegen militairen teweeg te brengen. Na een intern onderzoek geeft het leger de moord toe, maar buiten een 6 maanden schorsing volgen geen straffen. Honderden tot duizend andere gevallen worden door organisaties als Human Rights Watch aangeklaagd, maar er gebeurd niets mee. Gerechtigheid is in Nepal quasi onbestaande en geeft aanleiding tot een verdere stijging van het aantal mensenrechtenschendingen, ondanks de zogezegde vrede. Toch geeft de strijd van elk van deze vrouwen moed en hoop dat er toch iets aan het veranderen is. Dat de tijden waarin niet zo zeer de vrouwen op zich maar de massa ongestraft onderdrukt kon worden gedaan zijn.

Een tweede reden waarom de film zo pakkend was, naast de soms schokkerende, emotionele en frustrerende beelden en boodschap, waren de reacties in de volgepakte zaal. Deze sneak preview was de eerste vertoning ooit en bovendien heeft men in Nepal de gewoonte om tijdens de film hardop mee te leven. Als de koning in beeld komt is het boegeroep oorverdovend, net als het applaus wanneer de straatprotesten van april 2006 getoond worden. Het zegt veel over de atmosfeer die er in Kathmandu nog steeds heerst. Als de vader van de door het leger weggehaalde dochter klaagt dat ‘God haar van hen weggenomen heeft’ reageert de moeder kordaat dat het niet god was, maar mensen. Mensen die ze gestraft wil zien. Gefluit en applaus over heel de zaal. Met de koning is ook het fatalisme dat alles door God bepaald wordt uit de geest van veel Nepalezen verdwenen. De staande ovatie op het einde van de film, als de hoofdrolspelers één voor één naar voor worden geroepen, zegt evenveel over de film als over het niveau waarop men de betutteling, mishandeling en het onrecht beu is.

Hoewel het verhaal van de film meer over oorlog en onrecht als over de positie van vrouwen in de maatschappij gaat, kan het geheel niet losgekoppeld worden van het feit dat er een vrouwelijke revolutie plaats vindt. Ongeacht hun gewelddadige methodes en motieven moeten de Maoïsten een deel van het krediet krijgen. Pas nadat de ze 40% van hun leger uit vrouwen lieten bestaan begon ook het Nepalese leger met vrouwelijke rekruten. Hetzelfde gebeurt nu in het parlement, waar de Maoïsten een nooit geziene hoeveelheid vrouwen geïntroduceerd hebben. In de periode waarin ze mee in de regering zaten hadden ze de eerste vrouwelijke minister. Maar de vrouwelijke revolutie is niet enkel aan de Maoïsten te danken.

In de betogingen van april 2006 liepen opvallende veel vrouwen mee, zoals in de film duidelijk werd vaak ook als aanvoerders. Op het IT bedrijf waar ik een tijdje heb gewerkt was er een vrouwelijke manager met een heel team mannen onder haar, iets wat zelfs 10 jaar geleden onmogelijk was. Het blijven uitzonderingen, maar het eeuwenoude rolpatroon wordt zowel in Kathmandu als op het platteland steeds vaker doorbroken. Weduwes die levend op de brandstapel worden gegooid behoren tot het verleden. Het aantal vrouwen dat het water moet opdrinken waarmee ze ‘s ochtends de voeten van hun man wassen slinkt. In groep zijn ze in staat om met bamboestokken maoïsten uit hun dorp te verjagen. De weg naar gelijke rechten voor vrouwen of gerechtigheid in het algemeen is nog erg lang, maar de eerste stappen zijn gezet.

Van Bali tot Halji; een voorbeeld van klimaatrampen

Tienduizend experts en politici praten in Bali over een nieuw klimaatplan. De tragedie van Halji komt er waarschijnlijk niet aan bod, maar illustreert heel goed waarom die top zelfs voor de meest geïsoleerde bergvallei van Nepal van levensbelang is.

Enkele feiten op een rijtje. Uit een recente studie blijkt dat de temperatuur in Nepal 0,41ºC per decennium stijgt, waardoor sommige gletsjers 70 meter per jaar terugtrekken. In totaal staan door die steeds snellere smelt in Nepal en Bhutan samen nu al 44 gletsjermeren op uitbarsten. Wat opvalt is dat bij elke nieuwe studie blijkt dat de gletsjers in de Himalaya veel sneller smelten dan eerst gedacht. Naast de desastreuze lange termijn gevolgen voor de watertoevoer van meer dan een miljard mensen zijn er ook hier en nu kleinere rampen die zich voltrekken.

In juni 2007 barstte er boven Halji, het meest Noordwestelijke dorp van Nepal, een aangezwollen gletsjermeer. De vloedgolf die volgde nam de enige brug mee en sneed een diepe brede kloof dwars door het midden van hun enige mogelijke landbouwgronden. De kloof garandeert verdere onherstelbare erosie van de weinige velden die het dorp nog rijk is (zie foto’s). Aangezien deze velden voor de geïsoleerde gemeenschap zo goed als de enige bron van inkomsten en eten zijn hangt de hele overleving van dit dorp van de reeds magere productie af. Zonder hulp van buitenaf kunnen de mensen van Halji toegevoegd worden aan de groeiende lijst van chronisch honger lijdende groepen in Nepal. Slachtoffers van klimaatopwarming moeten niet enkel bij laag liggende eilandgroepen gezocht worden. Hier en nu brokkelen eeuwenoude berggemeenschappen in sneltempo af. Het verschil met vroeger is dat we dankzij de IPCC (International Panel on Climate Change) nu weten dat hún neergang veroorzaakt is door ónze uitstoot.