10 april, een historische dag in Nepal

10 april. Terwijl ik met mijn fiets de ronde van Kathmandu en omgeving doe wordt in Nepal geschiedenis geschreven. Op straat is het heerlijk fietsen zonder verkeer, op een eenzame politietruck of jeep van een verkiezingswaarnemer na mag er geen voertuig op straat. In de zuivere, warme lucht overheerst het geluid van vogels i.p.v. toeters.

Onderweg komen we rijen wachtende kiezers tegen, maar ook bedelaars, handelaars en heilige mannen die blijkbaar niet gaan stemmen. De stemming is verrassend kalm, zelfs ontspannen. Er wordt gelachen als ik een rij wachtenden iets in het Nepalees vraag, verschillende mensen hebben een glimlach of meer als ze hun briefje in de bus mogen steken, voor het eerst in 9 jaar.

In het historische centrum van Kathmandu, waar het vol staat met tempels van koningen, wordt soms ook IN de tempels gestemd. Niet alleen een mooi beeld maar ook erg ironisch, aangezien met deze stemming de 240 jaar oude monarchie afgeschaft wordt.

Op hetzelfde kruispunt waar ik twee jaar geleden foto’s nam van een massa die uit elkaar geschoten werd (vanuit mijn veilig hoog dakterras) staat nu iedereen braaf in de rij. Kalanki was het kruispunt waar alles begon, van hier uit brak men in april 2006 doorheen de barricade van de politie om op het paleis in het centrum af te stormen. De volgende dag trad de koning af.

Einddoel van de fietstocht is echter Kirtipur, waar de leider van de Maoïsten opkomt. Kirtipur is waar de grootste campus van de universiteit van Kathmandu ligt en waar traditioneel nogal links gestemd wordt. In het centrum staat een tempelcomplex waarbinnen de stichter van Nepal, koning Prithivi Shah, twee zware nederlagen leed. Als revanche liet hij zijn soldaten een waar bloedbad aanrichten in heel Kirtipur, waardoor men hier 240 jaar later nog altijd geen koning kan zien of horen. Symbolischer kon men er niet op vinden door exact in die tempel het voornaamste stemlokaal te zetten. De revanche van Kirtipur op het koningshuis van Nepal.

Voor ik en een vriend het complex betreden slagen we een praatje met een paar mensen die net gestemd hebben. De ene vind de verkiezingen maar niets en klaagt er over dat de voedselprijzen zo gestegen zijn, wat inderdaad een grote zorg is van de massa armen. Raj Kumar, een boer uit de buurt wil niet gezegd hebben dat hij op de maoïsten heeft gestemd, maar stelde de wedervraag met welk instrument hij dagdagelijks moet werken (de sikkel) en deed er nog wat klopgebaren bij (de hamer).

Om binnen te geraken is eigenlijk een perskaart nodig, die ik niet heb. In Nepal is zoiets erg rekbaar en dus komen we beiden binnen door gewoon met een naamkaartje van journalist te zwaaien. Eenmaal binnen blijkt alles mooi georganiseerd, vrouwen en mannen apart. Eerst kijken of je naam op de lijst staat, dan nagellak op de nagel van je duim om te beletten dat je twee keer komt stemmen, een vingerafdruk op het stembiljet en dan mag je een swastika (hakenkruis) achter het symbooltje van je keuze zetten. Partijnamen staan er niet op het stembiljet, de helft is analfabeet.

Na een 10 tal minuutjes foto’s nemen komt plots een hoge delegatie binnen. Speciale politie met zware geweren, stoere zonnebrillen en kogelvrije vesten omsingelen ex-president Jimmy Carter bij zijn bezoek aan het stembureau. Carter is de voornaamste van 1000 internationale verkiezingwaarnemers. Nadat ik een paar foto’s van zijn bezoek heb genomen sta ik aan de kant wat toe te kijken. Plots passeert Carter langs ons en zonder te weten waarom schud hij even mijn hand. Ik was te verbaasd om meteen een vraag te stellen maar als hij even later het stembureau wil verlaten wacht ik hem aan de uitgang op. Een bodyguard houdt m’n vriend Ben tegen, maar ik slaag er in hem te benaderen en een vraag te stellen. Of de situatie in de stembureaus naar wens is. Eerst wil hij weten van waar ik ben. Als blijkt dat België een afdoende antwoord vertelt de oude man dat hij, het was 11u in de voormiddag, al 18 stembureaus bezocht had en dat alles vlot verliep. Niemand had hem gebeld met problemen en hij was erg tevreden. Voor ik op een volgende vraag kom is hij weer weg, ik heb nog net de tijd om hem veel succes te wensen.

Met zijn verhaal en dat van de Nepalezen met wie ik sprak ga ik op zoek naar een internetcafé, maar helaas is alles dicht net omwille van de verkiezingen. Terug in Kathmandu hebben we wel connectie, waar de beste quote’s en foto’s geselecteerd worden. Bij het sluiten van de stembureaus doe ik nog een 2e ronde, eerder uit goesting dan noodzaak. De sfeer is niet zo uitgelaten als bij de overwinning na de revolutie van 2006, maar de meeste mensen zijn gelukkig, lachen en hebben hun fierheid teruggevonden. Voor één keer zijn het niet soldaten of politici die boven hun hoofd de show bepalen. Voor één keer kan iedereen die ook eens wat wil doen of zeggen zijn of haar gal spugen, steun geven, kant kiezen. Door massaal en vredig op te komen heeft de man in de straat getoond dat Nepal een democratie waardig is. Nu is het weer aan de politici om hen niet opnieuw teleur te stellen.

Verkiezingen in Nepal: buigen of barsten

Na twee jaar interim regering en grondwet gaat Nepal op 10 april eindelijk naar de stembus. De verkiezingen voor een nieuwe grondwet markeren een grote stap in het vredesproces en het einde van een 240 jaar durend tijdperk; dat van het enige Hindoe koninkrijk ter wereld. Het afgelopen jaar is al beslist dat Nepal een seculiere, federale republiek zal worden.

De grote vraag is hoe de voormalige rebellen zullen presteren en op de uitslag reageren. Hun slechte gewoontes uit de 10 jaar oorlog zijn na een klein jaar in parlement en regering amper gewijzigd. Hun leiders lieten al meermaals weten de macht met andere middelen te grijpen als ze niet de meerderheid van de zetels halen. Om dat te bereiken worden naast de gebruikelijke campagne dagelijks opposanten geïntimideerd, in elkaar geslagen en vermoord. Aan kiezers in achtergestelde dorpen wordt wijs gemaakt dat ze met geheime camera’s kunnen zien op wie de mensen stemmen. Hoewel er ook bij de Maoïsten al zeker 15 doden vielen komt het meeste geweld uit hun hoek. Via geheime richtlijnen aan Maoïstische kaderleden werd opgeroepen om opposanten in elkaar te slaan, valse stemmen uit te brengen en wapens achter de hand te houden.

Ondanks alles blijven de internationale waarnemers, onder aanvoering van ex-president Jimmy Carter, optimistisch over de vrijheid en eerlijkheid van de verkiezingen in zijn geheel. Lucia de Vries is één van de meer dan 1000 waarnemers. “Deze verkiezingen zijn misschien wel het belangrijkste moment in de geschiedenis van Nepal. Als ze vrij en eerlijk verlopen is dit de eerste keer dat de mensen zelf beslissen wie de nieuwe grondwet opstelt en hoe de staat wordt geherstructureerd.”

Hoopgevend is dat honderdduizenden kiezers de hoofdstad verlaten hebben om in hun dorp te stemmen. De honger naar democratie en verandering is groot. De regering heeft ondertussen een nationaal drankverbod ingevoerd en de grens met India gesloten. Dit laatste moet gewapende groepen uit het zuiden van Nepal, die vaak in Noord – India schuilen, beletten om de verkiezingen te verstoren. Om de orde te bewaren rekent men naast de VN blauwhelmen vooral op de nieuw gevormde gewapende politie. Het nationale leger moet net als het Maoïstenleger in zijn barakken blijven. Of dit zo zal blijven eenmaal de resultaten bekend zijn valt te betwijfelen. Traditioneel staat het leger aan de kant van de koning. Uit de persberichten die het de laatste weken verspreid blijkt duidelijk dat ze niet van plan zijn ooit met het Maoïstenleger samen te smelten, noch onder een Maoïstische president te dienen. Toch heeft de leider van de Maoïsten, Prachanda, zijn zinnen op de titel van eerste president van Nepal gezet. De komende weken staan de voornaamste actoren in het vredesproces voor een cruciale keuze: buigen of barsten.

Nick Meynen